De komst van een kind verandert je leven. Ineens is daar een wezentje die al je zorg en aandacht nodig heeft. Je prioriteiten veranderen. Er wordt vaak gesproken over het moederbrein, zeker als je nog verlof hebt. Sommige vrouwen omschrijven het als ‘mijn hersenen zijn echt een beetje aan het slapen’, anderen hebben het over ‘zwangerschapsdementie’. Verandert er ook echt iets en zo ja wat?
Ik blijf het wonderbaarlijk vinden hoe de natuur dit geregeld heeft. Dat twee cellen bij elkaar komen en dat in 9 maanden een complete baby wordt gevormd. Hoe je lichaam zich aanpast tijdens een zwangerschap, wat al die hormonen doen en hoe je lichaam zich automatisch voorbereidt op de bevalling. Hoe vaak ik het ook zie, ik blijf het echt een wonder vinden.
Het programma De Kennis van Nu van NPO heeft een aflevering gewijd aan de verandering die plaatsvinden bij moeders (en vaders): het moederbrein. Op een leuke en toegankelijke manier vertellen Diederik Jekel en Elisabeth va Nimwegen wat er allemaal verandert. (zie hier de hele aflevering)
Grootste verandering in je leven
Elseline Hoekzema, onderzoeker bij de Universiteit Leiden en nu werkzaam bij Hoekzema Lab van Amsterdam Medisch Centrum heeft als één van de eersten onderzoek gedaan naar de veranderingen in het brein bij zwangere en net bevallen vrouwen. Wat blijkt? In geen enkele andere periode in je leven verandert je brein zo als in de zwangerschap! Er verandert dus echt iets, op scans is te zien hoe je hersenen veranderen.
Onder invloed van hormonen verandert je lichaam en je brein. Tijdens een zwangerschap worden er enorme hoeveelheden hormonen aangemaakt, bijvoorbeeld het vrouwelijk hormoon oestrogeen. Tijdens één enkele zwangerschap maakt je lichaam meer oestrogeen aan dan tijdens de rest van je hele leven! Het is de meeste extreme hormonale verandering in het leven.
Wat betekent die verandering?
Elseline Hoekzema heeft aangetoond dat er tijdens de zwangerschap een sterke verandering in hersenstructuur plaatsvindt. En deze verandering blijft zeker 2 jaar aanwezig. De hersengebieden die een rol spelen bij theory of mind ondergaan vooral deze verandering. Theory of mind speelt een rol bij je kunnen inleven in een ander. De gedachte is dat dit hersenvolume afneemt, dus dat je je minder kan inleven in een ander, zodat je je als prille moeder volledig kan richten op je eigen baby. Afname in hersenvolume hoeft niet perse verlies te betekenen. Het kan ook specialisatie inhouden. Het moederinstinct kan ruimte krijgen omdat je je minder hoeft bezig te houden met anderen.
Ook is er tijdens de zwangerschap een afname in de hippocampus te zien, het hersenonderdeel dat een rol speelt bij geheugen. ‘Zwangerschapsdementie’ is dus echt iets: je geheugen laat je in de steek. Ook hierbij is de gedachte dat de natuur dit zo bedacht heeft, zodat je je vooral focust op je kindje.
En vaders dan?
Naast onderzoek naar de verandering bij moeders, wordt er ook onderzoek bij vaders gedaan. Verandert er ook iets bij hen en zo ja wat dan? Dr Peter Bos van de Universiteit Leiden doet onderzoek naar veranderingen bij vaders. Hij onderzoekt welke rol hormonen spelen in de relatie tussen ouders en kinderen. (lees hier meer over zijn werk)
Van testosteron naar oxytocine
Bij vaders verandert er ook veel, maar vooral pas als het kind geboren is. Waar moeders al een enorme verandering doormaken tijdens de zwangerschap, komt dit bij vaders na de geboorte. De mate van verandering is afhankelijk van de mate waarin de vader betrokken is. Het testosterongehalte gaat omlaag. Hierdoor is een vader meer ontvankelijk om voor zijn kind te gaan zorgen.
De afgifte van het hormoon oxytocine neemt in de eerste zes maanden toe. Oxytocine staat ook wel bekend als het knuffelhormoon. Bij vrouwen zorgt oxytocine bij de bevalling voor de aanmaak van weeën en bij borstvoeding komt dit hormoon ook vrij. Als vaders voor hun kinderen zorgen, komt bij hen dit hormoon vrij. Naast het knuffelhormoon zorgt oxytocine ook voor een drang om je kind te beschermen.
Aandacht voor de veranderingen, aandacht voor jezelf
Er verandert dus enorm veel bij moeders, maar ook bij vaders. Het mamabrein bestaat. De natuur helpt mee om een vrouw klaar te stomen voor de bevalling en het moederschap. Al die (hormoon)veranderingen kunnen een grote invloed hebben. Je emoties kunnen op en neer gaan, soms is het (prille) moederschap minder roze dan gehoopt. Ook je lichaam verandert sterk. Het is goed dat er steeds meer (wetenschappelijk) onderzoek komt naar al deze veranderingen. Want het is belangrijk dat er aandacht voor is, dat het serieus wordt genomen. En net zo goed geldt dat je jezelf ook serieus neemt hierin. Dat er dus echt veel verandert. En dat dit veel voor jou kan betekenen.
Goede zorg voor je kindje begint bij goede zorg voor jezelf
Door meer onderzoek, komt er ook meer begrip voor wat deze veranderingen betekenen. De zwangerschapsdementie kan vervelend zijn, maar het is iets wat er volledig bij hoort. Je kunt heel streng voor jezelf zijn, vinden dat dit niet mag, maar honderdduizenden jaren evolutie hebben ervoor gezorgd dat het er gewoon is. En blijkbaar met een reden.
De veranderingen in hormonen kunnen zorgen voor een verandering in stemming. Dat is niet altijd even prettig. Maar het blijkt dat dit dus heel normaal is. Je bent niet gek als je je somber voelt, of als je stemmingswisselingen hebt. Het is een heel normaal gevolg van de veranderingen.
Lief zijn voor je zelf, jezelf en je lichaam de tijd durven geven, tijd geven om te wennen aan al die veranderingen en steun vragen waar nodig: dat is zorgen voor jezelf! En weet je? Dat mag gewoon!
